छातीभित्र फोक्सोको आसपास पानी जम्मा हुनुलाई मेडिकल भाषामा ‘प्लुरल इफ्युजन’ भनिन्छ । फोक्सो र छातीबीचमा फोक्सोलाई ढाक्ने झिल्लीलाई ‘प्लुरा’ भनिन्छ । त्यसमा सामान्यतया पाँचदेखि १० एमएल पानी हुन्छ । तर विभिन्न रोगको कारण त्यहाँ पानीको मात्रा बढ्न सक्छ, जसले छातीमा पानी जम्मा हुन्छ ।
फोक्सोमा पानी भरिनुको कारण के हो भन्ने जान्न जरुरी हुन्छ । विज्ञहरूका अनुसार मुटुरोगका कारण फोक्सोमा पानी भरिन्छ । यसबाहेक फोक्सोमा पानी भरिने समस्याका अन्य धेरै कारण छन् ।
छातीमा पानी जम्ने तीन कारण
-शरीरको कुनै अंगले राम्रोसँग काम गर्न नसक्दा फोक्सोमा पानी वा तरल पदार्थ जम्मा हुनसक्छ । मुटु, मिर्गौला वा कलेजो फेल हुनु यसको मुख्य कारण हुनसक्छ । लिभर सिरोसिस भएमा पनि फोक्सोमा पानी जम्मा हुनसक्छ ।
-प्लुराको संक्रमण भयो भने पनि छातीमा पानी जम्छ । प्लुरामा धेरै मात्रामा देखा पर्ने संक्रमण भनेको क्षयरोग र निमोनिया नै हो ।
-छातीमा पानी जम्ने तेस्रो कारण फोक्सोको क्यान्सर हुनसक्छ । यसको आशंका गर्न प्रभावित व्यक्तिको उमेर समूह र धुम्रपान गर्ने बानीको विश्लेषण गर्नुपर्छ । साथै मिर्गौलाको समस्या, कलेजोसम्बन्धी दीर्घरोग, विभिन्न खाले बाथरोगमा पनि छातीमा पानी जम्ने समस्या देखा पर्छ ।
छातीमा पानी जम्दा देखा पर्ने लक्षण
छातीमा पानी जम्दा देखा पर्ने मुख्य लक्षण छातीको दुखाइ हो । जतापट्टि छाती जमेको छ त्यो साइडमा दुख्ने समस्या हुन्छ । धेरै पानी जम्दा त्यसले फोक्सोलाई थिचेर श्वासप्रश्वासमा समस्या देखा पर्ने र सुख्खा खोकी लाग्ने जस्ता लक्षण देखा पर्छ ।
साथै पानी जम्नुको कारण अनुसारको लक्षण पनि देखा पर्छ । जस्तो क्षयरोगको कारण छातीमा पानी जमेको छ भने ज्वरो आउने, तौल कम हुने, खाना खान मन नलाग्ने जस्ता लक्षण देखिन्छ । छातीको संक्रमण हो भने खोकीसँगै पाकेको वा रगत मिसिएको खकार आउने लक्षण देखिन सक्छ ।
उपचार
छातीमा पानी जमेको उपचार गर्न पहिले त के कारणले छातीमा पानी जमेको हो भन्ने कुरा पत्ता लगाउनुपर्छ । त्यसका लागि त्यो पानीलाई जाँच गर्नुपर्छ । यदि पानीको जाँच गर्दा पनि समस्या पत्ता लगेन भने बायोप्सी गर्नुपर्छ ।
यसरी जाँच गर्दा के कारणले पानी जमेको हो भन्ने कुरा पत्ता लग्छ । संक्रमण भएको छ भने एन्टिबायोटिक खानुपर्छ । क्षयरोग भएको छ भने त्यसको औषधि खानुपर्छ । क्यान्सरको कारण पानी जमेको छ भने त्यसैअनुसार उपचार गर्नुपर्छ । यसरी कारणको उपचार गरेपछि यो समस्या निको हुन्छ ।
छातीमा पिप जम्ने समस्या
फोक्सोको संक्रमणका कारण छातीमा पानी जम्ने क्रममा त्यसमा कीटाणुहरू पनि हुन्छन् । ती कीटाणुका कारण छातीमा भरिएको पानी पिपमा परिणत हुनसक्छ । संक्रमणबाहे अन्य कारणले पनि छातीमा पिप जम्न सक्छ । त्यसैले यसमा पनि कारण पत्ता लगाउनु जरुरी हुन्छ । पिप जमेको छ भने त्यसलाई तुरुन्त निकाल्नुपर्छ । नत्र त्यसले स्वास्थ्यमा निकै गम्भीर समस्या पनि निम्त्याउन सक्छ ।
@ONLINEKHABAR
डा. अशेष ढुंगाना
छातीरोग विशेषज्ञ