स्वास्थ्य

छातीभित्र फोक्सोको आसपास पानी जम्मा हुनुलाई मेडिकल भाषामा ‘प्लुरल इफ्युजन’ भनिन्छ । फोक्सो र छातीबीचमा फोक्सोलाई ढाक्ने झिल्लीलाई ‘प्लुरा’ भनिन्छ । त्यसमा सामान्यतया पाँचदेखि १० एमएल पानी हुन्छ । तर विभिन्न रोगको कारण त्यहाँ पानीको मात्रा बढ्न सक्छ, जसले छातीमा पानी जम्मा हुन्छ । फोक्सोमा पानी भरिनुको कारण के हो भन्ने जान्न जरुरी हुन्छ । विज्ञहरूका अनुसार मुटुरोगका कारण फोक्सोमा पानी भरिन्छ । यसबाहेक फोक्सोमा पानी भरिने समस्याका अन्य धेरै कारण छन् । छातीमा पानी जम्ने तीन कारण -शरीरको कुनै अंगले राम्रोसँग काम गर्न नसक्दा फोक्सोमा पानी वा तरल पदार्थ जम्मा हुनसक्छ । मुटु, मिर्गौला वा कलेजो फेल हुनु यसको मुख्य कारण हुनसक्छ । लिभर सिरोसिस भएमा पनि फोक्सोमा पानी जम्मा हुनसक्छ । -प्लुराको संक्रमण भयो भने पनि छातीमा पानी जम्छ । प्लुरामा धेरै मात्रामा देखा पर्ने संक्रमण भनेको क्षयरोग ...

हालै गरिएको एक अध्ययनअनुसार चुरोटमा हुने हानिकारक रसायनले मुटुको कार्यप्रणालीलाई नराम्ररी असर गर्ने जनाएको छ । चुरोटको धुवाँमा विभिन्न किसिमका हानिकारक रसायन हुन्छन्, जुन श्वासप्रश्वासको क्रममा रगतमा मिसिन पुग्छ । यसले कार्डियोमास्कुलर प्रणालीलाई असर गर्छ र रगत जम्ने जोखिम हुन्छ । रक्तप्रवाहमा पुग्ने अवरोधका कारण उच्च रक्तचाप र हृदयघातको खतरा बढेर जान्छ । अध्ययनकर्ताका धुम्रपान गर्ने मानिसमा रगतको नली साँघुरो भएर रगतको प्रवाह कम हुन्छ, जसकारण कहिलेकाहीं मस्तिष्कमा रगतको आपूर्ति सहज रूपमा हुन सक्दैन । र, यसले गर्दा स्ट्रोक हुने सम्भावना बढी हुन्छ । त्यसैअनुसार ५० वर्षमुनिका मानिसले दिनमा २० वटाभन्दा बढी चुरोट पिएमा मस्तिष्कघातको जोखिम दुई गुणाले बढ्ने अध्ययनले बताएको छ । विश्व स्ट्रोक संगठन (डब्लुएसओ)को तथ्यांकअनुसार धुम्रपानले स्ट्रोकको जोखिम निश्चित रूपमा बढाउने बताइएको छ । चुरोटमा ...

काठमाडौं । धूप बाल्दा यसको सुगन्धसँगै धुवाँ पनि फैलिन्छ । धूपबाट निस्किएको त्यो धुवाँले हाम्रो स्वास्थ्यमा कस्तो असर गर्छ ? धूपको धुवाँले फोक्सो तथा श्वासनलीमा कुनै असर गर्छ कि ? यिनै विषयमा केन्द्रित रहेर वीर अस्पतालका वरिष्ठ छातीरोग विशेषज्ञ डा. अशेष ढुंगानासँग गरिएको कुराकानीको सम्पादित अंश : धूपको धुवाँले कस्तो असर गर्न सक्छ ? धूपबाट निस्कने धुवाँले फोक्सोलाई त्यति नै असर गर्छ जति चुरोटबाट निस्किएको धुवाँले । केही अनुसन्धानले त पूजापाठ गर्दा निस्कने धुवाँ र लामखुट्टे भगाउन बालिने धूपबाट निस्किएको धुवाँ धूम्रपान भन्दा पनि बढी हानिकारक हुने देखाएको छ । धूपको धुवाँ सिधै हाम्रो फोक्सोमा गएर विभिन्न समस्या निम्त्याउन सक्छ । हाम्रो फोक्सोलाई विभिन्न प्रकारको संक्रमणबाट बचाउन ‘म्युकोसिलरीया क्लियरेन्स’ हुन्छ । जसले फोक्सोका विकारहरूलाई खकारको माध्यमबाट बाहिर निकाल्न मद्दत गर्छ । ध...

नेपालमा प्रत्येक १० जनामा एक जनालाई श्वासप्रश्वाससम्बन्धी दीर्घकालीन दम (सीओपीडी) छ । नेपाल स्वास्थ्य अनुसन्धान परिषद्ले गरेको एक अध्ययनले यही भन्छ । अध्ययनअनुसार ११.७ प्रतिशत नेपालीमा यो समस्या छ । विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ)का अनुसार क्रोनिक अब्सट्रक्टिभ पल्मोनरी डिजिज (सीओपीडी) विश्वभर मृत्युको तेस्रो प्रमुख कारण हो, जसले सन् २०१९ मा ३० लाख २३ हजारले यही रोगका कारण ज्यान गुमाएका थिए । सीओपीडी एक दिन वा छोटो समयमा लागिहाल्ने रोग होइन । यसको विकास हुन धेरै वर्ष लाग्छ । जस कारण विशेषत: यो रोगले वृद्धावस्थामा बढी सताउँछ । के कारणले वृद्धमा सीओपीडी हुन्छ ? यो रोग के हो ? यसको उपचार छ ? चर्चा गरौं । सीओपीडी यस्तो रोग हो, जसमा बिरामीलाई सास फेर्न कठिन हुन्छ । यसलाई दीर्घकालीन दम रोग पनि भनिन्छ । सामान्यतया जब हामी हावाको सहायताले सास लिन्छौं, तब अक्सिजन रगतमा मिसिन्छ र कार्बनडाइअ...

काठमाडौं । नेपालमा पूजाका लागि धूप र अगरबत्तीको प्रयोग निकै गरिन्छ । मन्दिरमा बस्ने पुजारीहरुको त धूपसँगै दैनिकी बित्छ भन्दा पनि हुन्छ । चुरोटको धुवाँ, गाडीबाट निस्कने धुवाँ र दाउरा बालेर खाना पकाउँदा निस्कने धुवाँले श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस्या निम्ताउँछ भनेर विभिन्न अध्ययनले प्रमाणित गरिसकेका छन् । यस्तोमा धूप र अगरबत्तीको धुवाँले पनि फोक्सो तथा श्वासनलीमा असर पार्छ । मन्दिरका पुजारीहरूले पूजा, यज्ञ गर्दा दाउरा बाल्छन् । त्यससँगै धूप र अगरबत्ती पनि बाल्ने गर्छन् । धूप बाल्ने ठाउँ खासगरी घर र मन्दिर अलि साँघुरो र झ्याल ढोका नभएको ठाउँमा हुन्छ । यस्तो ठाउँमा धूप बाल्दा त्यसबाट फैलिएको धुवाँ र धुलोको कण सोझै मान्छेको फोक्सोमा पुग्ने छा रोग तथा सघन उपचार विशेषज्ञ डा. राजु पंगेनी बताउँछन् । ‘धूप, अगरबत्तीबाट निस्कने धुवाँ र धुलोको सम्पर्कमा आउँदा पुजारीहरूमा श्वासप्रश्वाससम्बन्धी समस...

सामान्यतया रातो मासुभन्दा सेतो मासु तुलनात्मक रुपमा स्वास्थ्यवर्द्धक मानिन्छ । चिकित्सक तथा पोषणविद्ले सेतो मासु नै खान सुझाइरहेका हुन्छन् । मासु प्रोटिनको मुख्य स्रोत पनि हो । किन रातो मासु भन्दा सेतो मासु राम्रो त ? पोषणविद् उमा कोइरालाका अनुसार सेतो मासुमा रातो मासुमा भन्दा बोसो, प्रोटिन र कम क्यालोरी हुन्छ । साथै ओमेगा–३ र ओमेगा–६ फ्याटी एसिड पनि पाइन्छ । जसले गर्दा एलडीएलको अर्थात् खराब कोलेस्टोरोल स्तर कम गर्न र एचडीएल (राम्रो कोलेस्टोरोल)को स्तर बढाउन मद्दत गर्छ । सेतो मासुका स्रोतहरु कुखुरा, हाँस, टर्की र माछा हुन् । ‘यसो भन्दैमा रातो मासु खानै नहुने यसले स्वास्थ्यमा नकारात्मक असर मात्र गर्छ भन्ने पनि होइन,’ पोषणविद् कोइराला भन्छिन्, ‘रातो मासुमा बोसो, आइरन, प्रोटिनको मात्रा बढी हुन्छ । यी तत्वले मान्छेको तौल बढाउन मुख्य भूमिका खेल्छ ।’ उच्च प्रोटिनलाई पचाउन पनि समय लाग...